آرامگاه سعدی , ایران

شیخ مصلح الدین عبدالله شیرازی مشهور به شیخ سعدی شاعر و نویسنده بزرگ ایران به سال 600 هجری قمری در شیراز به دنیا آمد و در سال 694 هجری قمری در همین شهر وفات یافت. آرامگاه سعدی که به سعدیه نیز شهرت دارد در تنگ سعدی واقع در شمال شرقی شهر شیراز قرار دارد و بعد از حافظیه دومین پایگاه فرهنگی و محل گردهمایی ادب دوستان در این شهر به شمار می رود. آرامگاه شیخ اجل در دامنه کوهی به نام فهندژ (پهندژ) و در قریه ای به همین نام واقع شده است. هم اکنون این قریه با اتصال به شهر به شهرک سعدی معروف است.

مکانی که اکنون آرامگاه سعدی است، در ابتدا خانقاه شیخ بوده که وی اواخر عمرش را در آنجا می‌ گذرانده و سپس در همان‌ جا دفن شده‌ است.

اولین مقبره در قرن هفتم توسط خواجه شمس الدین محمد صاحب‌ دیوانی وزیر معروف آباقاخان، بر فراز قبر سعدی ساخته شد. در سال 998 به حکم یعقوب ذوالقدر، حکمران فارس، خانقاه شیخ ویران گردید و اثری از آن باقی نماند. تا این که در سال 1187 هجری قمری به دستور کریمخان زند، عمارتی ملوکانه از گچ و آجر بر فراز مزار شیخ بنا شد که شامل 2 طبقه بود. طبقه پایین دارای راهرویی بود که پلکان طبقه دوم از آنجا شروع می‌شد. در دو طرف راهرو دو اتاق کرسی دار ساخته شده بود. در اتاقی که سمت شرق راهرو بود، مزار سعدی قرار داشت و معجری چوبی آن را احاطه کره بود. قسمت غربی راهرو نیز موازی قسمت شرقی، شامل دو اتاق می‌شد، که بعدها شوریده (فصیح الملک) شاعر نابینای شیرازی در اتاق غربی این قسمت دفن شد. طبقه بالای ساختمان نیز مانند طبقه زیرین بود، با این تفاوت که بر روی اتاق شرقی که قبر سعدی در آنجا بود، به احترام شیخ اتاقی ساخته نشده بود و سقف آن به اندازه دو طبقه ارتفاع داشت. بنایی که در زمان کریمخان ساخته شده بود تا سال1327هجری شمسی برپا بود. در سال 1329 توسط علی‌ اصغر حکمت و انجمن آثار ملی ایران، بنای کنونی به جای ساختمان قدیمی ساخته شد و مراسم افتتاح رسمی آن در اردیبهشت ماه 1331 برگزار گردید که این بنا با اقتباس از کاخ چهل ستون و تلفیقی از معماری قدیم و جدید ایرانی توسط محسن فروغی ساخته شد.

در داخل آرامگاه هفت کتیبه از گلستان و بوستان به خط استاد بوذری نوشته شده است. در زیرزمین این مکان حوضخانه ای با آب زلال و ماهی های زیبا وجود دارد که استراحتگاه مسافران و گردشگران نیز محسوب می شود. محوطه باغ به سبک ایرانی گلکاری، درختکاری و باغچه بندی شده‌ است. در وسط حیاط دو حوض مستطیل شکل، با جهت شمالی – جنوبی در دو طرف محوطه آرامگاه قرار دارد و حوض دیگری در جهت شرقی – غربی در مقابل ایوان اصلی بنا واقع شده‌ است.

در پشت باغ دلگشا و نرسیده به آرامگاه سعدی در خیابان اصلی آبشار مصنوعی بسیار زیبایی وجود دارد که مسافران و گردشگران قبل از ورود به آرامگاه سعدی ساعتی را در کنار آن به تفریح و استراحت و کوه نوردی می پردازند که دیدن آن خالی از لطف نیست.

این اثر در تاریخ 18 آذر 1354 به شماره 1010 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.