حمام وکیل , ایران

حمام وکیل شیراز، نمونه‌‌ی کاملی از پیشرفت معماری در دوران زندیه است و به دستور کریم خان زند، در مرکز شهر شیراز و به عنوان حمامی عمومی ساخته شد. شهرت این بنا به زیبایی هنر بکار رفته توسط معماران و سازندگان آن است، که هر بیننده و گردشگری را مجبور می‌سازد، تا کمی سربه‌هوا راه برود. این اثر تاریخی با شماره‌ی 917 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

حمام وکیل که در بین حمام‌های تاریخی شیراز از شهرت و آوازه‌ی بیشتری برخوردار است، توسط سازندگان آن در مرکز شهر شیراز، محله‌ی درب شاهزده، غرب مسجد وکیل (بلوار کریم‌خان زند، خیابان آیت الله طالقانی) و در مجاورت بازار وکیل که از دیگر بناهای تاریخی شهر شیراز قلمداد می‌شوند، قرار گرفته است.

تاریخچه‌ی حمام وکیل

کریم‌‌خان زند در زمان حکومت خود عمارت‌های بسیاری را در شهر زیبای شیراز بنا کرد و آن خطه را از بهترین و آبادترین سرزمین‌های زمان حکومت خود ساخت. بناهایی مانند حمام، مسجد و بازار که به مجموعه‌ی وکیل شهرت یافته‌اند. حمام وکیل شیراز نیز از جمله‌ی بناهای مجموعه‌ی زندیه است که به دستور و پیگیری شخص کریم‌خان در سال 1187 هجری قمری احداث شد. این اثر باستانی، از عظمت و شکوه مثال زدنی برخوردار است که در دیگر حمام های تاریخی و کهن نیز به چشم می خورد. سبک و روش‌های معماری و آرایه‌ها و نقوش تزئینی به‌ کار رفته در آن نیز به عنوان نمونه ای از عمارات مهم، حیرت‌آور و تحسین برانگیز حکومت زندیه شناخته شده است. کارشناسان معماری و مسئولان باستان‌شناسی کشور، اقدامات پژوهشی را در زمینه‌ی باستان‌شناسی و معماری بر پیکره‌ی این بنای تاریخی و ارزشمند ایران کهن انجام داده‌اند. همچنین با تلاش و پیگیری سازمان میراث فرهنگی، مرمت و بازسازی‌های متعددی در بخش‌های مورد نیاز این عمارت، صورت گرفته است، که تاثیر بسزایی در حفظ و جلوگیری از تخریب بخشی از فرهنگ و هویت ایران کهن داشته است. کارشناسان تاریخی با توجه به بررسی‌ها و کاوش‌های صورت گرفته بر آرایه‌نگاری‌های حمام وکیل شیراز، به این نتیجه دست یافته‌اند که تزئینات و معماری‌های انجام شده در این عمارت کهن، نشات گرفته از فرهنگ و تمدن ایرانی از دوران ایران باستان تا دوران صفویه است. در واقع باستان‌شناسان با توجه به معماری صورت گرفته در آثار به جا مانده از عمارت‌هایی که به دستور کریم‌خان زند بنا شده است، براین باورند که وی، علاقه‌ و توجه بسیاری در احیا و زنده نگاه‌داشتن تاریخ ایران داشته است. همچنین وجود آثاری تحسین‌برانگیز که بر دیوارهای ساختمان حمام وکیل نقش بسته است، مانند تصاویری در قالب مضامین اساطیری، حماسی و مذهبی که همه در اعتقادات و باورهای مردم رخنه کرده بود، از دیگر نشانه‌های علاقه‌ی کریم خان زند به احیای تاریخ ایران باستان است. البته این معماری و نقوش نه تنها در حمام وکیل شیراز صورت گرفته است، بلکه در بسیاری از عمارت‌ها و بناهای باقی مانده از زمان حکومت کریم‌خان زند ودیگر قرون تاریخی ایران نیز، به چشم می‌خورد. از دیگر نکات جالب و ستودنی که در نوع ساخت و معماری حمام‌های باستانی ایران رعایت شده است، می‌توان به نوع کاربری آن‌ها اشاره کرد. در دوران گذشته، حمام را تنها به عنوان مکانی برای شستشو در نظر نمی‌گرفتند. بلکه حمام مکانی برای انجام مراسمی از جمله جشن حمام زایمان، جشن مراسم آشنایی و خواستگاری دختران دم‌بخت، مراسم سنتی حنابندان و بسیاری دیگر از رسوم جالب و دوست‌داشتنی است که متاسفانه امروزه هیچ اثری از آن‌ها به چشم نمی‌خورد، و دلیل آن‌ را می‌توان در تغییر معماری و نوع ساخت حمام‌های امروزی جستجو کرد. حمام‌هایی که در دوران حکومت کریم‌خان زند، تاسیس شدند نیز از این قاعده مستثنی نبوده و مراسم مذکور، توسط مردم آن دوران نیز در این مکان‌ها برگزار می‌شدند.