مسجد نصیرالملک شیراز , ایران

معرفی مسجد نصیرالملک شیراز

مسجد نصیرالملک یکی از آثار تاریخی شیراز است که می توانیم آن را در زمره آثار هنری این شهر هم به حساب بیاوریم. بی راه نیست اگر بگوییم که ابر و باد و مه و خورشید و فلک در کارند تا مسجد نصیرالملک را به یکی از دیدنی ترین آثار تاریخی شیراز تبدیل کنند. معماری بی نظیر مسجد نصیرالملک با آفتابی که خورشید آسمان شیراز به در و دیوار و پنجره های آن هدیه می کند، چنان رقصی را در شبستان های این مسجد شیرازی به وجود می آورند که پای انسان را شل می کند و چشمش را خیره!

مسجد نصیرالملک را می توان یک شاهکار و زیبایی تمام عیار دانست.

تاریخچه مسجد نصیرالملک شیراز

پیش از این درباره باغ نارنجستان قوام شیراز و خانواده مشهور قوام که ساکنان و مالکان آن بودند، توضیحاتی داده ایم. این بار هم باید از میرزا حسن علی خان، ملقب به نصیر الملک به عنوان سازنده مسجد نصیرالملک یاد کنیم. در سال 1255 که نصیر الملک حاکمیت استان فارس را به عهده داشت، دستور ساخت مسجد نصیرالملک را صادر کرد و پس از 12 سال، یعنی در سال 1267 ساخت آن به اتمام رسید. البته مسجد نصیرالملک در آن زمان زیبایی الانش را نداشت و هنوز مزین به پنجره های شگفت انگیز رنگارنگش نشده بود.

مسجد نصیرالملک در آغاز مجموعه ای متشکل از خانه، مسجد، انبار و  یک حمام بود، که به لطف خیابان سازی و شهرسازی مدرن، خانه و انبار و حمام، همه بر باد رفت و خود مسجد به لطف و نظر پروردگار سالم ماند و از زیر پروژه تخریب آثار باستانی و تاریخی و ارزشمند، که ما درآن تخصص زیادی داریم، قسر در رفت.

بر اساس مستندات تاریخی، گفتنی است که نصیرالملک خان مردی بسیار وارسته بوده و تمام دار و ندارش را وقف امور خیریه و کمک به نیازمندان می کرده است و جالب است بدانید که هنوز هم این دارایی ها برقرار هستند و درآمد آنها صرف امور خیریه می شود.

معماری مسجد نصیرالملک شیراز

شاید بهتر باشد به جای توصیفات خشک و رسمی از معماری و هنرها و صنایع به کار رفته در مسجد نصیرالملک شیراز، به سفری رویایی (البته با چشمان باز) در این مسجد برویم.

تصور کنید که در شیراز هستید و به ورودی اصلی مسجد نصیرالملک رسیده اید. دری بزرگ روبروی شماست، دری از جنس چوب که چارچوبش را از سنگ های مزین به نقش های اسلیمی، ساخته اند و بر پیشانی آن تکه سنگی از جنس مرمر، با شعری از یک شاعر شیرازی بر آن، قرار دارد. یک گام به جلو بر می دارید و طاقی بزرگ را بالای سرتان می بینید که می خواهد شما را به مد های هنری 150 سال پیش ببرد. یعنی سقف هایی مقرنس کاری شده، با طرح و نقوشی از گل های سرخ.

حال چند گام دیگر بر می دارید و به هشتی مسجد نصیرالملک می رسید، یک تاریکْ روشن رازآلود که اگر عجله نکنید و سریع از آن عبور نکنید می تواند یکی از جذابیت های مسجد نصیرالملک محسوب شود. در گذشته بیشتر خانه ها یک هشتی و دالان داشتند که معماران از قصد آن را طوری طراحی می کرده اند که نور کمتری از داخل خانه به آن برسد. این کار دو دلیل داشت: یکی اینکه مانع از دید غریبه ها به داخل خانه می شد و دوم اینکه پس از چند لحظه ای که شما در تاریکی گام بر می داشتید، یکدفعه به حیاط خانه می رسیدید و نور خانه به یکباره بر چشمان شما می نشست و از لحاظ روانی با انرژی بهتری وارد خانه می شدید.

پس، در هشتی و دالان مسجد نصیرالملک کمی تامل کنید و نقش و نگار های پدید آمده بر کاشی های آن را مشاهده کنید. پس از آن به حیاط اصلی مسجد نصیرالملک وارد خواهید شد. حوضی بزرگ به مساحت 75 متر مربع روبروی شماست و تمام مسجد و آسمان را با تصویری که بر آب درون آن افتاده، در خود خلاصه می کند. در دو طرف شما حجره هایی با طاق های کاشی کاری شده قرار گرفته، که به مثابه خوشامد گویی به شما برای ورود به ایوان ها و شبستان های مسجد نصیرالملک، طراحی شده اند.

مسجد نصیرالملک دارای دو ایوان است که یکی در جنوب بنا و دیگری در شمال آن واقع شده است.

ایوان اصلی را شاید بتوان ایوان یا همان طاق نمای شمالی دانست و ایوان جنوبی تنها برای رعایت اصول قرینه سازی که در معماری آن زمان از اهمیت زیادی برخوردار بوده، ساخته شده است.

اما ایوان شمالی مسجد نصیرالملک، که به آن شاه نشین و طاق مروارید هم گفته می شود، نه تنها طاق نمای اصلی، که جذاب ترین سازه کل مسجد نصیرالملک محسوب می شود.

از مقرنس کاری در سقف آن تا کاشی کاری های بسیار ظریف با رنگ های متنوع و بسیاری دیگر از 7 صنعت مورد استفاده در آن زمان، همه در طاق نمای شمالی یا همان طاق مروارید مسجد نصیرالملک به کار رفته است. علت اینکه به این طاق، طاق مروارید گفته می شود هم، حجم هایی است که در سقف آن ایجاد شده و صدف های مروارید دار را در ذهن انسان تداعی می کند.

از دیدن طاق ها که سیر شدیم (که البته نخواهیم شد) به سراغ شبستان های مسجد نصیرالملک می رویم که در دو سمت شرقی و غربی مسجد قرار گرفته اند.

اول به شبستان شرقی مسجد نصیرالملک برویم:

وارد شبستان که می شویم، شاهد هفت ستون ساده در جای جای شبستان خواهیم بود که با دنبال کردن چشمان مان بر بدنه ها تا سقف، ما را به یک شادی رنگارنگ هدایت خواهند کرد.

بر سقف شبستان شرقی، کاشی کاری های با نقش و نگارهای گل و مرغ وجود دارد که در جوار آیات قرآن جا خوش کرده اند.

در پشت این شبستان ساده و بی آلایش، چاه آبی وجود دارد  که به آن گاو چاه گفته می شود. علت این نامگذاری هم این بوده که حیواناتی مانند گاو برای آب کشیدن از این چاه ها به انسان کمک می کردند. دالانی را هم خواهید دید که لذت دیدنش را به وقتی که به مسجد نصیرالملک رفتید، به تعویق می اندازیم.

حالا وقت آن است که به شبستان غربی مسجد نصیرالملک برویم، همان جایی که در عکس ها زیاد دیده اید، اما لذت واقعی را زمانی خواهید برد، که آن را از نزدیک تجربه کنید.

شبستان غربی نیز آکنده از کاش کاری ها و نقش و نگارهای زیباست، از آیات پر طنین قرآن بر در دیوار آن و ستون هایی که از شدت خضوع در مقابل این آیات به خود پیچیده اند و هر کدامشان به نیت یکی از دوازده امام، ساخته شده است.

در کنار تمام این زیبایی ها، مسجد نصیرالملک شیراز هدیه آخرش را، با پنجره های شبستان غربی اش، به ما می بخشد. حال شما در داخل شبستان هستید، زیر پایتان فرش هایی با طرحواره های گل و مرغ با پس زمینه سرخ، قرار دارد و روبرویتان پنجره های کوچک رنگارنگی که هر روز صبح منتظر طلوع خورشید هستند تا با آفتابی که سخاتمندانه خود را به آنها می سپارد، ضیافتی از رنگ و نور را در مقابل دیدگان شما برپا کنند.

بهترین ساعت بازدید مسجد نصیرالملک

اگر قصد بازدید از شبستان غربی را دارید و می خواهید شاهد بازی نور و رنگ باشید، باید صبح زود از خواب برخیزید و راهی مسجد نصیرالملک بشوید.

توصیه می شود بین ساعت 7 تا 10 صبح سعی کنید به مسجد نصیرالملک برسید تا لحظات اوج این ضیافت را شاهد باشید.

حال شمایید و یک سکوت آرامش بخش که در شبستان مسجد نصیرالملک طنین انداخته و رقص نورهای سرخ و سبز و لاجوردی و بنفش تند و زرد عمیق و ... که بر فرشینه ها و ستون ها و دیوارهای آن نقش بسته است.

عکس گرفتن از این صحنه ها و مناظر را فراموش نکنید. چراکه می تواند لحظاتی را از این رنگ پاشی و بازی الوان ثبت کند، که خودتان آن را از نزدیک تجربه کرده اید و در برابر آن حضور داشته اید.